Collaborations

Amsterdam Alterative is sinds 2019 bezig met het verkennen van de verschillende routes die tot nieuwe vrijplaatsen in collectief eigendom zouden kunnen leiden. Tot nu toe zijn toegang tot betaalbaar (en geschikt) vastgoed en kapitaal de grootste obstakels. We zijn nog lang niet sterk en vermogend genoeg zijn om mee te spelen op de vrije markt en dus moeten we ook andere routes verkennen. Bijvoorbeeld door een samenwerking met de gemeente en/of andere partijen met (maatschappelijk) vastgoed.

Expeditie Vrije Ruimte
Na een zeer uitgebreide periode van verkenning, onderzoek, inventarisatie en evaluatie is in september 2020 het koersdocument genaamd ‘Expeditie Vrije Ruimte 2020-2021’ gepubliceerd. Een 46 pagina’s tellend document met daarin de bevindingen van bijna twee jaar vergaderen, praten, denken, verkennen, plus de aanbevelingen en adviezen van het opgetrommelde team van ‘experts’, een soort definitie van wat vrije ruimte is, een actieplan, wat formules enzovoorts. Een document dat ons hart verwachtingsvol doet kloppen, maar dat ook vragen oproept. Want is het überhaupt mogelijk om over vrije ruimte te spreken als die wordt georganiseerd en ontworpen door de gemeente? Is kostprijsdekkende huur op te brengen zonder commerciële insteek? Hebben we het wel over dezelfde soort vrije ruimte, of over iets heel anders? Verandering is niet erg, dat hoort bij het leven maar we moeten opletten dat het begrip ‘vrije ruimte’ de komende jaren niet langzaam vertroebeld en wordt getransformeerd tot een gemeentelijke concept met bijbehorende reglementen, toelatingstesten, toetsingen, rendementsvoorwaarden en stadsmarketing.
Het is natuurlijk hoopgevend dat men na alle ontruimingen en kaalslag er toch van overtuigd is geraakt dat vrije ruimte belangrijk is voor de stad. Vooralsnog is het een strohalm want de gemeente is traag en helaas zijn de tot nu toe gerealiseerde plekken (Het Groene Veld en De Fik) niet voor de lange termijn en ver verwijderd van collectief eigendom. Korte termijn kan spannend en leuk zijn, maar betekent ook dat je moet oppassen om niet gebruikt te worden als gereedschap voor stedelijke ontwikkeling en gentrificatie.

Wij zijn ervan overtuigd dat de gemeente meer zou kunnen betekenen dan er nu tot nu toe uitkomt. Als men serieus is over de eigen ambities dan zijn er altijd mogelijkheden. Waar een wil is is een weg. Het draagvlak binnen de gemeente zal vergroot moeten worden en er zal budget en vastgoed (of grond) beschikbaar moeten worden gesteld. Er zijn genoeg constructies denkbaar die gunstig zijn voor beide kanten. Wat ons betreft is vastgoed in collectief eigendom bij Amsterdam Alternative en Vrij Beton nog steeds een soort gemeentelijk en maatschappelijk vastgoed. Door middel van een erfpachtcontract op de grond kan een extra ‘slot’ worden aangebracht waardoor het vastgoed nooit verkocht kan worden en ook voor de bestemming en gebruik van het pand kunnen afspraken gemaakt worden die worden vastgelegd in het erfpachtcontract. Het voordeel voor de gemeente is dat zij het pand niet meer hoeven te onderhouden en een gewenste bestemming voor de lange termijn wordt geborgd. Op deze manier zullen plekken ook ongewenste politieke of andere verschuivingen in het beleid en de organisatie van de stad overleven.

Ondanks al onze gesprekken met de Expeditie Vrije Ruimte is er nog niks concreets uitgekomen. Het beleid is er en heeft veel betekent voor Het Groene Veld in Amsterdam Noord maar verder is het vrij onzichtbaar. Heel af en toe horen we iets over nieuwe ontwikkelingen en mogelijke nieuwe (tijdelijke) plekken maar er is weinig communicatie naar buiten en lijkt er weinig schot in te zitten.

Lees meer over de Expeditie Vrije Ruimte
TAAK: Wat als we over vrije ruimte spreken (2019)
Gemeente Amsterdam: Verkenning vrije ruimte: inventarisatie en evaluatie (2020)
Space of Urgency: Onderzoeksrapport vrije ruimte (2019)
HvA: Ruimte voor vrijheid (2022)
Space of Urgency: Onderzoeksrapport Expeditie Vrije Ruimte (2021)
Amsterdam Alternative: In gesprek met de procesmanager van de Expeditie (2021)
Amsterdam Alternative: Expeditie Vrije Ruimte - Nieuwe hoop of... (2012)
Amsterdam Alternative: Verslag AA Talk - Expeditie Vrije Ruimte (2022)
Amsterdam Alternative: Verslag AA Talk #12 - Expeditie Vrije Ruimte (2022)
Amsterdam Alternative: Vrijplaats Radartoren na 5 jaar onderhandelen mislukt (2025)
Amsterdam Alternative: Interview met Caroline Combé (2025)

Ma.akbank Stek
Ma.akbank Stek is onderdeel van Ma.ak020. Een netwerk van mensen die zich inzetten voor de stad, op basis van de waarden, doelen en uitgangspunten uit het Maatschappelijk Akkoord. Het zijn actieve bewoners, stadmakers, creatieven, maatschappelijk initiatiefnemers, ambtenaren, politici, ondernemers, onderzoekers en mensen uit allerlei organisaties die de stad samen beter en eerlijker willen maken. Het werk aan Ma.ak020 wordt ondersteund en gecoördineerd door het kernteam van Ma.ak020.

Ma.akbank Stek (maatschappelijk vastgoed) gaat over de vraag: hoe kunnen we optimaal samenwerken aan betaalbare plekken voor maatschappelijke en/of culturele initiatieven die waarde leveren aan de stad en de Amsterdammers, en niet of beperkt binnen regelingen vallen?
De Ma.akbank werkt momenteel aan een de uitwerking van een eerste voorstel dat aan wethouder Groot Wassink is gedaan voor de zomer van 2025. In het voorstel worden verschillende kansrijke thema’s onderzocht en uitgewerkt met behulp van de experts die naar de werksessies komen. Belangrijke thema’s die aan bod komen zijn:
-Kostprijsdekende huur en beheer
-Gedeeld, gemengd en meervoudig gebruik
-Leegstand optimaal benutten
-Strategische verkoop
-Maatschappelijk vastgoed door wooncorporaties
-Gezamenlijke investering
-Alternatieve financiering
-Regelgeving en vergunningen
-Procedure vrijkomend vastgoed

Amsterdam Alternative heeft intussen een aantal bijeenkomsten van Ma.akbank Stek bijgewoond en zal dat de komende tijd zeker blijven doen. De groep deelnemers is vrij divers en de gespreksonderwerpen interessant. Er is zeker potentie maar het is nog te vroeg om iets te kunnen zeggen over het eventuele slagen van de ambities van dit initiatief.

Website Ma.akbank
Lees het Maatschappelijk Akoord

VrijCoop
Een organisatie waarvan we veel hebben geleerd en graag mee samenwerken is VrijCoop. Deze Nederlandse organisatie die geïnspireerd is door het Duitse Mietshäuser Syndikat is vooral gericht op het maken van goede statuten, advies, de ontwikkeling van een solidariteitsfonds en (heel belangrijk) zorgen voor de juiste juridische structuur die speculatie en verkoop van vastgoed onmogelijk maakt.
In de juridische structuur van VrijCoop zitten normaal gesproken drie verenigingen. Een vastgoed vereniging waarin het eigendom van een pand/plek is ondergebracht. Een gebruikersvereniging waarin alle mensen/leden die gebruik maken van of wonen in het pand zijn verenigd. En als derde zit vereniging VrijCoop in de constructie met een vetorecht om tegen eventuele verkoopplannen te stemmen.
Plekken die zijn aansloten bij VrijCoop zijn Bajesdorp, Ecodorp Boekel en de Leef en Groeihoeve.

Meer over VrijCoop in onze webdocu over collectief eigendom

Andere vrije ruimte initiatieven
Amsterdam Alternative is zeker niet het enige collectief dat actief bezig is met collectief eigendom en vrije ruimte. In onze webdocu over collectief eigendom vind je een breed scala aan organisaties die met een collectief eigendom constructie werken (wooncoöperaties, vrijplaatsen, landbouwprojecten, energiecoöperaties enzovoorts).
De strijd voor vrije ruimte voor gevoerd door ons maar ook door andere plekken en organisaties. ADEV (Amsterdam Danst Ergens Voor) is bijvoorbeeld al jaren actief door o.a. de organisatie van hun jaarlijkse street rave. Naast die fantastsiche rave waren ze ook betrokken bij het schrijven van het Vrije Ruime Akkoord en het maken van de documentaire ‘Pas op de vrijplaats’. 

Er zijn gelukkig ook weer nieuwe krakers collectieven actief in Amsterdam. Kraken is niet meer zo makkelijk als een paar decennia geleden maar het is nog steeds mogelijk. De sympathie van Amsterdammers voor kraken groeit met de dag omdat de stad steeds duurder wordt en het voor de meeste mensen onmogelijk is om een betaalbaar huis te vinden. Voor veel jonge Amsterdammers is de maat vol en dus worden er weer regelmatig pandjes gekraakt om in te wonen maar ook om kleine nieuwe vrijplaatjes te beginnen. Sympatike plekken met betaalbare buurtfuncties waar de stad leuker en spannender van wordt. Zonder nostalisch te willen zijn is een kraakvriendelijke stad toch iets waar we weer naar toe zouden moeten werken. Het is namelijk veel logischer dat vrijplaatsen op die manier onstaan in plaats van op gereguleerde manier door gemeentelijk beleid. Werkt beter en scheelt een hoop geld.

Oproep
Naast onze connecties met de Expeditie Vrije Ruimte en Ma.akbank Stek staan we altijd open voor nieuwe samenwerkingen en hulp van externe kenners en professionals. Heb jij nieuwe ideeën, toegang tot kapitaal, toegang tot betaalbaar vastgoed en sta je achter ons idee om nieuwe vrijplaatsen voor de lange termijn en in collectief eigendom te realiseren neem dan vooral contact met ons op.
vrijbeton(at)amsterdamalternative.nl