Hotel Mokum onder valse voorwendselen ontruimd
Op zaterdag 27 november jl. werd Hotel Mokum, een gekraakt hotelpand in de Marnixstraat, met harde hand ontruimd. Volgens de eigenaren, twee broers uit Amsterdam-West, zou het pand verbouwd worden, maar volgens de krakers was er al een hele tijd niks meer gebeurd. Anderhalve maand vóór de ontruiming, op woensdag 13 oktober, waren ze erin getrokken, een paar dagen vóór de ADEV.
Bij de screening van de ‘Pas op de vrijplaats’ - documentaire bij de Stopera op 4 juni dit jaar werd de vraag gesteld: ‘Moet er niet wat gekraakt worden?’ Uit een korte inventarisatie van een paar kandidaat-panden kwam toen het voormalige Hotel Marnix, een hotel voor backpackers en andere budget-toeristen, met superslechte reviews, naar voren. Er waren genoeg mensen die wilden meehelpen, en er waren zes mensen (waarvan twee ervaren krakers, en vier nieuwe) die de daadwerkelijke kraakactie wilden ondernemen. Bij dit soort acties is samenwerking superbelangrijk: er werd dus een ‘binnen’- en een ‘buiten’-groep in het leven geroepen, plus een mediagroep. Er werd een banner gemaakt bij de gekraakte bowlingbaan in Noord. Een brainstorm over wat moet de tagline moest zijn leverde ‘Pak Mokum terug’ op (een van de betekenissen van het jiddische woord Mokum is ‘safe haven’ oftewel vrijplaats).
De krakers hadden heel bewust voor dit centraal gelegen pand gekozen, niet alleen om er te kunnen wonen, maar vooral om er een nieuwe vrijplaats van te maken, middenin de stad. Het vermoeden is gewettigd dat dit voornemen uiteindelijk de voornaamste reden is geweest voor het stadsbestuur om tot ontruiming over te gaan, maar daarover later meer.
Voor de ouderen onder ons was het een enorme verrassing dat er weer eens een wat groter pand in het centrum van Amsterdam werd gekraakt, want de roemruchte tijden van de jaren tachtig, toen ongeveer de halve binnenstad in handen van de kraakbeweging was en je overal in kraakpanden van kunst en cultuur kon genieten, liggen alweer ver achter ons. Sindsdien is de tegencultuur met ferme hand de stad uit gedreven, totdat in januari 2019 zelfs de in het havengebied gelegen ADM eraan moest geloven. De krakers van Hotel Mokum wilden die tegencultuur op bescheiden schaal laten herleven, en zij begonnen dan ook meteen met het organiseren van politieke café’s, filmavonden en wat dies meer zij.
Aanvankelijk leek het erop dat de Amsterdamse ‘driehoek’ (de burgemeester, de hoofdcommissaris van politie en de hoofdofficier van justitie) voorlopig niet tot ontruiming zou overgaan, mede omdat het enige tijd duurde voor er aangifte werd gedaan en de krakers zo slim waren geweest om de deur niet te forceren, zodat er moeilijk gesproken kon worden van huisvredebreuk. Er werd via een tussenpersoon onderhandeld met de gemeente en dit leek in eerste instantie goed te gaan. Maar na een week of vijf kwam deze persoon plotseling met het verhaal dat er geïnspecteerd moest worden op brandveiligheid. Hij werd vergezeld door twee vertegenwoordigers van de brandweer, die tijdens de inspectie lieten weten dat de benedenverdieping en het soutterain okee waren, maar de bovenverdiepingen niet. Daarop stelden de krakers voor de trap die zij hadden gebouwd om de bovenverdiepingen te kunnen bereiken voorlopig weg te halen, totdat ze de brandveiligheid konden garanderen.
Een dag na deze inspectie kwamen echter de buurtagent en iemand van Bouwtoezicht langs om te vertellen dat er een spoedontruiming zou komen op grond van brandgevaar. Weer een dag later diende er een kort geding van de krakers tegen de gemeente, waarin zij opnieuw stelden voorlopig alleen van de begane grond en het soutterain gebruik te zullen maken, en een rookmelder en brandblusapparatuur te zullen plaatsen, waardoor het pand zou voldoen aan alle brandveiligheidseisen. De rechter is echter alleen op het woord van de gemeente afgegaan en heeft verder niets onderzocht.
De gemeenteraad is over deze kwestie voorgelogen door burgemeester Halsema. De gemeenteraad had het brandveiligheidsrapport (dat er waarschijnlijk niet was) moeten opeisen. Het OM gaat helemaal niet over brandveiligheid en het sluiten dan wel ontruimen van panden op grond van brandveiligheid. De burgemeester is hoofd van de bovengenoemde ‘driehoek’ die over ontruimingen gaat; zij kan zich nooit achter het OM verschuilen.
Naar aanleiding van de ontruiming van het kraakpand Pakhuis Afrika in juni 2005 heeft burgemeester Cohen op 15 februari 2007 een brief gestuurd aan de gemeenteraad.
Daarin stond het volgende:
“Brandweer Amsterdam is er niet op uit om de wet- en regelgeving als instrument te gebruiken om vrij- en broedplaatsen tot sluiting te brengen. Indien echter een bouwwerk niet voldoet aan de wet- en regelgeving en/of aan het van rechtswege verkregen brandveiligheidsniveau zal de Brandweer aan het bevoegd gezag adviseren welke maatregelen genomen dienen te worden om het brandveiligheidsniveau op peil te krijgen. Indien het aanwezige brandveiligheidsniveau sterk onder de maat is (acuut onveilige situatie) en geen maatregelen voorhanden zijn om het brandveiligheidsniveau op peil te brengen, kan het advies de strekking hebben het object (gedeeltelijk) buiten werking te stellen, totdat passende maatregelen zijn getroffen.”
Halsema heeft deze toezegging van burgemeester Cohen aan de gemeenteraad dus aan haar laars gelapt. Zij heeft de wet- en regelgeving wel degelijk gebruikt als instrument om een vrijplaats tot sluiting te brengen. Want ondanks het feit dat er met de brandweer was afgesproken ‘een gedeelte van het object buiten werking te stellen’ om zo ‘het brandveiligheidsniveau op peil te brengen,’ is ze toch tot ontruiming overgegaan.
De onontkoombare conclusie moet dus luiden: het OM heeft ingegrepen en Halsema heeft zich laten passeren. Het zogenaamde brandgevaar was een drogreden; de werkelijke reden dat Hotel Mokum moest worden ontruimd is dat het pand een symboolfunctie dreigde te krijgen, wat de ‘driehoek’ koste wat het kost heeft willen voorkomen.
Maar kraken gaat door, en dit jaar zullen er her en der in de stad meerdere Hotel Mokums verrijzen!