Een kettingreactie door activering - Het resultaat van een actie- onderzoek in de praktijk

De laatste weken van mijn studie zijn aangebroken. Een vlaag van toekomstbeelden over een fulltime baan en een dure kamer in het centrum sluipt heel voorzichtig mijn dagdromen in en neemt nonchalant zijn plek in. Alsof deze vlaag al een jaar om een hoekje te wachten staat en mijn studentenleven grijnzend aan het bekijken is.
Maar vandaag zit ik nog in een lokaal sippend van een bakje filterkoffie, en vanavond sta ik gewoon weer in mijn studentenflat in Amsterdam Noord nasi te maken aan een vies aanrecht.

Laatst hadden we op school een college over actieonderzoek, een vorm van onderzoek die is gestart door antropoloog Kurt Lewin, die in 1946 het artikel ‘Action Research en Minority problems’ publiceerde. Wat in mijn ogen toen der tijd iets was over dat je mensen betrekt bij het doen van onderzoek en hen in het proces activeert. En later in andere woorden bleek te betekenen dat het een onderzoeksmethode is waarbij de onderzoeker ingrijpt in en tijdens het onderzoek, om tot positieve verandering te komen terwijl je kennis genereert (Mulder, P. 2013).
Maar hoe ga ik in een paar maanden tijd mensen kunnen activeren met mijn onderzoek, als ik mezelf op dit moment geeneens kan activeren voor het doen van onderzoek? Niets bleek minder waar. Binnen een paar dagen tijd zat ik samen met mijn klasgenoot Chiara Sriram op de achttiende verdieping van de A’dam toren, om nachtburgemeester Shamiro te interviewen vanuit de organisatie Amsterdam Alternative, een collectief van vrijplaatsen. Op dit moment had ik nog niet echt door hoe ik hier als professional van belang zou kunnen zijn. Ik stelde hem wat vragen over inclusiviteit bij broed-  vrijplaatsen, en ging weer naar huis.
Een paar dagen later hadden wij ook iemand van een broedplaats (woon-werk plek voor kunstenaars en creatieven) geïnterviewd, een jonge kunstenaar uit Zuidoost, en twee werknemers van de gemeente. Hoe snel ons actieonderzoek er eigenlijk in is geslopen hadden wij pas door toen wij Martijn en Naima van Bureau Broedplaatsen Gemeente Amsterdam hadden gesproken. Martijn legde uit hoe tof hij het vond dat er zo snel een kettingreactie had plaats gevonden. Een paar maanden geleden was hij bij een evenement vanuit de gemeente waar wethouder Touria het thema inclusiviteit binnen broed- en vrijplaatsen aankaartte. Onze opdrachtgever van Amsterdam Alternative was ook bij dit evenement en heeft daarna ons, twee student-professionals, gevraagd om onderzoek te doen binnen dit thema, en dus inclusiviteit te bevorderen binnen zijn projecten. Daarna zijn wij andere professionals en kunstenaars gaan interviewen, die hierdoor ook weer bezig zijn met dit thema. Het feit dat het balletje rondom dit thema is gaan rollen maakte hen erg vrolijk. Op dat moment zeiden mijn studiegenoot en ik tegelijkertijd: ‘dit is actieonderzoek’.
Maar hoe kan je als professional handelen binnen actieonderzoek om een sociale verandering teweeg te brengen, terwijl je opzoek bent naar je uitkomsten? Toen wij onderzoek deden merkte ik dat het goed is om je betrokkenen aan te spreken op zijn of haar professionaliteit en aan te geven dat wij samen een verandering mogelijk kunnen maken. Wat belangrijk was binnen onze interviews is dat wij aan het begin aangaven actieonderzoek te doen en niet perse op zoek zijn naar antwoorden, maar samen met hen naar een oplossing. We kijken eerst samen met de geïnterviewde naar zijn of haar bevindingen wat betreft inclusiviteit binnen broed- en vrijplaatsen, en vragen daarna of diegene misschien ideeën heeft wat betreft de projecten die onze opdrachtgever aan gaat bieden binnen het culturele werkveld. Maar dat niet alleen, het thema is voor elk project interessant! Toen wij een jonge kunstenaar uit Zuidoost interviewde werd ons duidelijk hoe een persoonlijke benadering helpt. Hij legde uit dat veel jonge kunstenaars uit Zuidoost geen vertrouwen hebben in broedplaatsen, en een hoge drempel voelen.

‘We worden toch alleen uitgenodigd om diversiteit te bevorderen, we voelen ons niet serieus genomen en willen gewoon persoonlijk benaderd en gehoord worden, plekken die dit wel kunnen geven mij autonomie, ze laten mij zelf het heft in handen nemen en evenementen organiseren. Hoe ik nu persoonlijk via jullie over het project Collectief Eigendom hoor, word ik geprikkeld, ik hoor een gemeende visie en missie. Door dit te horen zou ik sneller naar een evenement van Amsterdam Alternative komen, mijn tip is om deze persoonlijke benadering aan te houden. Zo voel ik me serieus genomen.’

Dat het actieonderzoek en onze persoonlijke benadering al heeft verzorgd dat er één kunstenaar in Zuidoost geprikkeld is voor het project en voor deze verandering, maakt voor ons al duidelijk hoe goed deze benadering werkt voor het actieonderzoek.
Zo hopen wij met ons eindproduct in vorm van een debat, en afronding van het onderzoek, nog meer kettingreacties te veroorzaken. Omdat wij mensen wilden betrekken bij het onderzoek, hebben we via een debat samen gekeken naar oplossingen. Al met al heeft dit inzicht mij veel gedaan. In het begin sprak onderzoek doen mij niet zo erg aan, kwalitatief onderzoek heeft mij altijd al een beetje jeuk gegeven. Maar actieonderzoek heeft ervoor gezorgd dat de deelnemers zich betrokken hebben gevoeld en dat ik mijn krachten als sociaal-cultureel werker beter heb kunnen inzetten. Het heeft ook mij dieper in het thema gegooid. Zo zal ik zelf alle bevindingen van het onderzoek altijd mee blijven nemen in mijn carrière als sociaal-cultureel werker. En ben ik ervan overtuigd dat actieonderzoek voor vele sociale praktijken goed zal werken door de combinatie van praktijk en theorie.
Wie weet zit ik zelf over drie maanden in mijn dure kamer aan de nieuwmarkt, professional te zijn en nog steeds na te denken over dit thema. Heb ik uiteindelijk mezelf ook nog weten te activeren.

Bibliografie:
Mulder, P. (2013). Action research (Lewin).
Pain, R. Whitman, G. Milledge, D. and Lune Rivers Trust (2012) Toolkits PAR.