De Dolle Mina’s zijn terug – en dat is hard nodig
Vrouwen willen vooruit, niet terug
Na 55 jaar zijn de Dolle Mina’s weer opgestaan. En gezien de staat van de wereld is dat broodnodig. ‘We lijken wel terug te gaan in de tijd.’
Baas in eigen buik. Tijdens de vrouwenmars dit jaar zag je de beroemde kreet weer op verschillende buiken van vrouwen getekend met lippenstift. Het is een beroemde slogan, bedacht door de Dolle Mina’s. Sterker nog: de leus werd bedacht door een van de mánnen van de Dolle Mina’s.
De feministische beweging ontstond in 1969, uit onvrede over de plaats van vrouwen in de samenleving. Zo was abortus illegaal, hoorde de vrouw thuis in de keuken en was zelfontplooiing vooral voorbehouden aan mannen. De Dolle Mina’s verbrandden een korset, als symbool voor het knellende keurslijf waar vrouwen zich in bevonden.
De onvrede begon eigenlijk tijdens de Maagdenhuisbezetting van mei 1969, toen de ongelijkheid pijnlijk duidelijk werd. Mannelijke bezetters voerden de boventoon, vrouwen mochten broodjes smeren en koffie serveren. En toen de politie het gebouw uiteindelijk ontruimde, werden de mannen gearresteerd en kregen ze een boete. De vrouwen kregen een lagere boete. ‘Wij vrouwen wilden ook die volledige boete betalen, wij hadden net zo hard gevochten,’ aldus Dunya Verweij (79), Dolle Mina van het eerste uur.
De beweging vernoemde zich naar hun inspirator: Wilhelmina Drucker (1847 – 1925), een van Nederlands eerste feministes. Haar biologische vader weigerde haar te erkennen als zijn wettige kind, waardoor Wilhelmina in betrekkelijke armoede opgroeide. Dit droeg in sterke mate bij aan haar latere activisme en haar politieke loopbaan. Ze legde bijvoorbeeld de basis voor Blijf van mijn Lijf-huizen. Wilhelmina was voor niemand bang en hield nooit op. Ze stond bekend om haar radicale en rebelse acties in de openbare ruimte. Dat leverde haar de bijnaam ‘IJzeren Mina’ of ‘Dolle Mina’ op, de geuzennaam die de feministen in de jaren ’70 met veel trots adopteerden.
Op 23 januari 1970 bestormden de Dolle Mina’s het kasteel van Business School Nyenrode. Tot dan toe werden er alleen mannen opgeleid, veelal voor de top van het bedrijfsleven: vrouwen waren niet welkom. Manwijven waren er niet welkom, zeiden de mannelijke studenten, die de Dolle Mina’s uit het kasteel probeerden te werken waar alleen mannen werden opgeleid voor de top van het bedrijfsleven. De Dolle Mina’s lieten zich niet uit het veld staan en kalkten leuzen op de ophaalbrug. Ze eindigden de dag bij het standbeeld van Wilhelmina Drucker in Amsterdam-Zuid, waar ze een korset verbrandden. Maar ze waren nog niet klaar. De volgende dag, op 24 januari, gingen de Dolle Mina’s de straat op om bij het stadhuis de bruiden te waarschuwen voor de slavinnenrol van de getrouwde vrouw. Ze deelden pamfletten uit met de tekst: Wie haalt het haardotje uit de gootsteen? Ook blokkeerden ze openbare herentoiletten uit protest tegen de afwezigheid van openbare damestoiletten. Op het Beursplein werd een minicrèche opgericht om te pleiten voor gratis kinderopvang. Dolle Mina’s floten mannen op straat na om hiermee de traditionele rolverdeling man-vrouw te persifleren door deze om te keren. Binnen korte tijd wisten ze de media op zich gevestigd te krijgen en konden ze op veel steun rekenen onder de Nederlandse bevolking. Omdat het vaak ludieke acties betrof, sloegen ze in als een bom. Dat werkte in hun voordeel, en dat wisten ze goed.
Dolle Mina’s floten mannen op straat na om hiermee de traditionele rolverdeling man-vrouw te persifleren door deze om te keren.
Fast forward naar 23 januari 2025. Opnieuw wordt er een korset verbrand bij het standbeeld van Dolle Mina en opnieuw is Dunya erbij. Dit keer samen met filmmaker Sia Hermanides (38). Voor een nog te maken televisieserie interviewde zij de Dolle Mina’s van het eerste uur, waaronder Dunya, maar ook Claudette van Trikt, Marjan Sax, Rita Hendriks en Huub Philippens. ‘Tijdens mijn research kwam ik er achter hoe relevant de onderwerpen nog steeds zijn waar de Dolle Mina’s voor strijden’, aldus Sia. ‘Op heel veel vlakken hebben ze winst geboekt en zijn er zaken veranderd. Alleen het feit al dat ik aan een serie werk terwijl ik een kindje van twee jaar oud heb en ik de zorgtaken 50/50 met mijn partner verdeel, is een enorme vooruitgang. Ik realiseerde me dat ik 55 jaar geleden waarschijnlijk achter het aanrecht zou hebben gestaan, met een kind in m’n arm. Ik was helemaal niet activistisch voordat ik Dunya en Claudette ontmoette, maar zij hebben het vuur in mij aangewakkerd.’
‘Dus aan de ene kant dacht ik, wauw, wat hebben ze veel bereikt in korte tijd,’ vervolgt Sia. ‘Tegelijkertijd zijn veel thema’s waar ze voor streden nog steeds relevant of weer akelig actueel geworden. Denk aan het zelfbeschikkingsrecht. Roe versus Wade, waarin vrouwen in Amerika recht kregen op abortus, is teruggedraaid. Dat vond ik een enorme shock, we lijken wel terug te gaan in de tijd.’
Verrassend was ook dat er online meer te vinden was over de mánnen van de Dolle Mina’s, dan de vrouwen zelf, aldus Sia. ‘Dus ging ik naar ze op zoek. Toen ik ze sprak kwam er weer zo’n vuur los en we besloten dat het weer tijd was om in actie te komen. Dezelfde avond dat we hadden besloten hadden om opnieuw een korset in de fik te steken, stuurde Dunya me een foto van een brandend doek met daarbij de tekst: Ik weet nog hoe het moet!’
Na de korsetverbranding is het een feit: de Dolle Mina’s zijn officieel terug. ‘We moeten voorkomen dat er onverminderd aan de rechten van vrouwen geknabbeld wordt,’ aldus Dunya in een documentaire die dit jaar over haar werd gemaakt. De volgende stop: de Feminist March op 8 maart. Opnieuw staan de Dolle Mina’s op de barricaden. Onder hen is ook Kim Drucker (21), achter-achter-achter-nicht van Wilhelmina Drucker. ‘Voor mij is mijn betovergroottante heel bijzonder, de rol die ze speelde in Nederland en bij de vrouwenrechten in het algemeen,’ zegt Kim. ‘Dus toen ik hoorde dat de Dolle Mina’s weer bij elkaar waren, heb ik me direct aangemeld. Het is jammer dat het nodig is, maar het is heel bijzonder om er weer onderdeel van uit te maken.’
In de middag van 8 maart overviel een groep Dolle Mina’s het Amsterdam Museum, die kort daarvoor een tentoonstelling over iconische vrouwen van Amsterdam had geopend. Maar er miste één belangrijk persoon: Wilhelmina Drucker. Een ingelijste foto van haar werd aan de directeur overhandigd, die sportief genoeg was om haar in de tentoonstelling erbij te zetten.
Nu, ruim twee maanden verder, kan Sia bijna niet geloven hoe snel het geëxplodeerd is. Steunbetuigingen stroomden binnen, net als het aantal aanmeldingen. Prominente Nederlanders als actrice Tanja Jess, actrice Hanna van Vliet, presentator Splinter Chabot, radiomaker Eric Corton en schrijver Daan Heerma van Voss sloten zich aan. In steden als Nijmegen, Groningen, Utrecht en Rotterdam zijn al lokale Dolle Mina-groepen geinstalleerd. De Rotterdamse Dolle Mina’s organiseerden dat er tijdens de marathon in de stad verschillende renners deelnamen met een Dolle Mina startnummer. Op de planning staat een manifest (dat bijna af is), een magazine en een maandelijkse bijeenkomst waar sprekers en de achterban samenkomen – en veel ludieke acties.
En hoe verder? Er valt nogal wat te winnen. Het recht op abortus, dat nog steeds in het wetboek van strafrecht staat. ‘Maar ook de loonkloof, genderrollen waar we nog steeds in vastzitten, misogynie,’ somt Sia op. ‘Dubbele standaarden, gendergerelateerd geweld, femicide,’ vult Kim aan. ‘Ik wil mijn scriptie schrijven over femicide, bijvoorbeeld, dat nu een groot probleem is.’
De enorme energie die nu los komt met zoveel nieuwe Mina’s die zich hebben aangesloten geeft hoop.
Er gaat ‘best veel mis’, volgens Kim. ‘En dus wil ik mijn stem laten horen.’ ‘Dat dingen nu teruggedraaid worden, is wat ons nog strijdbaarder maakt,’ zegt Sia. ‘De rechten die Dolle Mina verworven heeft, moeten bewaakt worden. Ook willen we de strijd die met Wilhelmina is gestart en die de Dolle Mina’s hebben opgepakt, verder voort zetten. Dat is best een verantwoordelijkheid, maar de enorme energie die nu los komt met zoveel nieuwe Mina’s die zich hebben aangesloten geeft hoop. Wilhelmina Drucker zou zeggen: Vrouwen, houdt de fakkel brandende!’
Op de hoogte blijven van de acties van de Dolle Mina’s? Volg ze op Instagram.