In gesprek met Maik ter Veer over de Radartoren in het Amsterdamse bos

Na 10 jaar Graansilo, 20 jaar ADM en het jarenlang organiseren van het imposante Robodock festival wil Maik nu aan de slag met de Radartoren in het Amsterdamse Bos. Via de ‘Expeditie Vrije Ruimte’ wordt getracht het gebouw los te weken en om te toveren tot een vrijplaats geënt op de kernwaarden van het bos: Natuur, Rust en Activiteit.

Kun je iets vertellen over de Radartoren, zowel de plek als jullie plan?
De Radartoren is een prachtig verstopt gebouwtje in het Amsterdamse bos. Het had voorheen een communicatiefunctie voor het vliegverkeer rondom Schiphol. Het is zo’n 18 meter hoog en heeft mooie bakstenen gevels en slechts een paar kleine ramen en ventilatorgaten. Het is een donker, technisch utiliteitsgebouw met weinig voorzieningen. Boven op het dak staat een supervette radarinstallatie die het gebouw erg bijzonder maakt.
Het mooie aan de locatie is dat de toren midden in de natuur staat en wordt omringd door bomen. Als bonus ligt het naast het Radarterrein en vlakbij het grote evenemententerrein Land van Bossen. De toren is vrij nauw omsloten door een vervaarlijk hekwerk met scherpe stalen punten en het gebied rondom de Radartoren is dicht begroeid met struiken. Er hangt een mysterieuze en gesloten sfeer. Het gebouw en haar omgeving vragen erom om ontdekt te worden, op verkenning uit te gaan en haar mysterie te ontrafelen. Daar hebben we heel veel zin in!

Het zenden en ontvangen van boodschappen middels trilling en vibratie.

Het conceptplan dat wij bij de ‘Expeditie Vrije Ruimte’ hebben ingediend werkt artistiek onder hetzelfde thema als waar de Radartoren oorspronkelijk voor bedoel was. Het zenden en ontvangen van boodschappen middels trilling en vibratie. Dit principe wordt in ons concept geënt op de kernwaarden van het bos. Natuur, Rust en Activiteit. Dit gaat thematisch van kosmologisch allergrootste, tot diep in de inwendige mens, naar het allerkleinste. Het wordt echt een plek voor vrije geesten, verhalen, mythologie en bijzondere events welke open en toegankelijk zijn.

Hoe ben jij in contact gekomen met de ‘Expeditie Vrije Ruimte’? En hoe ben je bij die toren gekomen?
Ik ben op eigen initiatief in contact gekomen met de ‘Expeditie’. Ik wist uiteraard dat het beleid in wording was en volg als voormalig ADM-er en Robodocker de politieke campagne en enquête. Het kunstwerk AstroStands dat ik afgelopen winter op het Stenen Hoofd creëerde was een mooie gelegenheid om live af te spreken met Joekenel van der Pijl en andere leden van de ‘Expeditie’. In eerste instantie hebben we ons na die ontmoeting gericht op de kavels in de Tuinen van West en Osdorperweg 663. Het leek allemaal redelijk ingewikkeld, tot we de Radartoren vonden.

Wat wil je met de toren gaan doen? Wonen, werken, publieke functies?
De Radartoren is het meest geschikt voor werken en publieke functies. Ik zou er graag gaan wonen hoor maar het gebouwtje is niet zo heel groot. In een later stadium zou er misschien een Artist in Residence functie kunnen ontstaan voor kortlopende projecten en verblijf. De begane grond zou een bijzondere galerie met gezellige horecafunctie met zomerterras kunnen herbergen. Op de eerste verdieping zouden in de eerste fase een paar kleine studio’s kunnen worden gerealiseerd waar aan kunst- en cultuurprojecten gewerkt kan worden. Dan is er nog een mooi lokaal en een fenomenaal dakterras op de derde verdieping wat geschikt is voor semi-publieke functie, workshops, presentaties en/of educatie.

De toren en het terrein liggen tegen Amstelveen aan. Qua publiek een heel stil stukje bos. De Radartoren zal een welkome bijdrage leveren aan haar directe omgeving en zal zorgen voor een divers publiek. Voor mij is de Radartoren echt een droomplek waar veel verschillende soorten evenementen kunnen worden bedacht, georganiseerd en ontvangen. Dat zal variëren van kleine events, internationaal theater, seizoensrituelen, circus, een zigeunerbruiloft, yoga, een bosbioscoop, connectie met andere evenementen in het Amsterdamse Bos en initiatieven uit de buurt of stad. Daarnaast is het een prachtige plek voor een groeiende, interactieve beeldentuin.

In hoeverre past hetgeen jij wil doen binnen de visie en plannen die zijn opgeschreven in het koersdocument van de ‘Expeditie Vrije Ruimte’?
Onze visie en plannen passen naadloos binnen het beleid en definitie van vrije ruimte volgens de ‘Expeditie’. Het DNA van Robodock, dat ik voorheen organiseerde, heeft ook altijd bol gestaan van kernwaarden die horen bij vrije ruimte. Idealisme, recycling, vegetarisme, laagdrempelig en DIY. Uiteraard vergt de huidige tijd ook nieuwe waarden als inclusie en diversiteit maar daar werken we graag aan.

Wat vind je van het feit dat er beleid ontwikkeld wordt om vrije ruimte te faciliteren?
Het is enorm belangrijk dat er ‘beleid’ komt voor vrijplaatsen. Er is teveel verloren gegaan. Nieuw beleid kan hopelijk zorgen voor nieuwe locaties, duurzaam en met een perspectief voor de lange termijn. Per locatie zullen andere plannen, inzichten en invulling nodig zijn dus ik hoop dat er inhoudelijk zo breed mogelijk wordt gefaciliteerd. Ik hoop dat er ergens in Amsterdam een vrijplaats wolkenkrabber vol sociale en culturele functies komt. Het komt er op neer dat de overheid ruimte, rust, tijd en vertrouwen moet geven en alleen op hoogst noodzakelijke momenten zou moeten bijsturen.

Belangrijk is dat we in de beginperiode tegen een betaalbare kostprijs kunnen opstarten want er moet flink worden geïnvesteerd om het gebouw en omgeving toekomstbestendig te maken.

Ruimte die wordt aangeboden in het kader van de expeditie wordt verhuurd voor kostprijsdekkende huur. Weet je al hoe het financiële plaatje voor de toren eruit ziet? Is dat haalbaar? En hoe creëer jij inkomsten?
Financieel weet ik nog niet zoveel over de Radartoren. Belangrijk is dat we in de beginperiode tegen een betaalbare kostprijs kunnen opstarten want er moet flink worden geïnvesteerd om het gebouw en omgeving toekomstbestendig te maken. Daarnaast willen we beginnen met een inhoudelijke, experimentele programmering om gaandeweg - zonder financiële stress - te ontdekken wat goed werkt.
Ik wil liefst langzaam ontwikkelen, langzaam naar een ‘normale’ culturele huurprijs en hopelijk uiteindelijk naar eigendom van het gebouw. Inkomsten zullen we genereren uit horeca, tijdelijke verhuur, projectsubsidie en evenementen. Het is belangrijk om te weten dat ook de organisatie/eigenaar van het Amsterdamse Bos een commerciële opdracht op haar bord heeft. Hoe zich dat verhoud tot ons en de kostprijsdekkende huur van de Radartoren zal blijken uit de komende onderhandelingen.

Hoe ben jij/jullie georganiseerd? Als Stichting of vereniging? En is het project een collectief iets, een team verband, of een meer individueel project?
Het Radartoren initiatief wordt georganiseerd vanuit Stichting ADEM/Robodock. Een stichting die ruim twintig jaar bestaat. Deze stichting was een tijdje in slaap modus door gebrek aan ruimte maar is sinds het begin van dit jaar weer actief geworden voor de organisatie van AstroStands. Ikzelf ben meestal degene die nieuwe projecten, concepten en denkrichtingen initieert en vormgeeft. Vervolgens wordt een klein team gelijkgestemden samengesteld uit een grote poule van betrokken talent en kunnen we opstarten.

Hoe verloopt de samenwerking met de ‘Expeditie Vrije Ruimte’? In welk stadium van het proces zit je en hoeveel bureaucratie komt er kijken bij dit proces?
De samenwerking met de ‘Expeditie’ loopt goed en ze doen erg hun best om het Radartoren project mede mogelijk te maken. Voortgang van het proces is echter ook afhankelijk van de Amsterdamse Bos organisatie die een eigen agenda en opdracht hebben. Van hun kant moet op dit moment veel uitgezocht worden betreft voorzieningen in het bos. Naast de organisatie die het Amsterdamse Bos beheerd speelt ook de gemeente Amstelveen een rol in deze puzzel, dus wat dat betreft hangen we tussen een aantal ambtelijke organisaties in. Midden of eind februari starten de gesprekken weer op. We moeten dus nog even afwachten en geduld hebben.

Is er iets bekend over wanneer je aan de slag kan? En over hoe lang je eventueel in de toren zou kunnen blijven? Hebben we het over een project met een lange termijn of een aantal zomers?
Ik zou graag komend voorjaar of zomer willen beginnen met wat kleinschalige beeldende kunst projecten of kleine events. Stichting ADEM gaat voor de duurzame ontwikkeling van de Radartoren. We willen pionierend beginnen en organisch groeien dus daar hebben we op z’n minst 10 jaar de tijd voor nodig welke ook een verbouwing inhoud die het gebouw veel toegankelijker maakt betreft daglicht en praktische invulling. Hopelijk lukt het om er ook ooit een permanente situatie van te maken.

Wat is volgens jou het belang van vrije ruimte in de stad, en daarmee dus ook het belang van een project als het jouwe?
Na 10 jaar ervaring in de Graansilo, 20 jaar ADM en al die jaren Robodock durf ik wel te zeggen dat vrije ruimte van gigantisch belang is, op veel verschillende niveau’s. Vrije ruimte heeft invloed op: stadsontwikkeling, gentrificatie, het vestigingsklimaat voor bedrijven, talentontwikkeling, de kunstwereld, opleidingen, zzp’ers, kunstprofessionals, studenten, producenten, citymarketing en het imago van de stad. Vrijplaatsen zijn vaak de inspiratiebron voor nieuwe ideeën en/of kunstconcepten en zelfs het ontstaan van het broedplaatsenbeleid had niet zonder vrijplaatsen gekund. Vrije ruimte verschaft werk en aan bestuurders, ambtenarij, leveranciers enzovoorts? Los daarvan is er ook het sociale belang voor de buurt, de ontmoeting, de verwondering en cohesie van een internationale solidariteitsbeweging voor een betere nieuwe wereld.

Wat vind je van het feit dat projecten binnen de ‘Expeditie’ ook geïnterpreteerd kunnen worden als een instrumenten voor stedelijke ontwikkeling? Het is al jaren bekend dat vrijplaatsen en broedplaatsen meehelpen in het gentrificatie proces en de kunstenaars en vrijbuiters die al het werk doen uiteindelijk worden uitgekotst en afgedankt. Je hebt veel ervaring door je verleden in de Silo, ADM en Robodock. Sta je er daarom nu anders in? Wijzer, bedachtzamer?
Ja helaas sta ik er - door schade en schande wijs geworden - zeker anders in deze keer. Nooit van m’n leven neem ik nog deel aan een tijdelijke broedplaats als wegwerp ophipkip. Ik ben klaar met het continue verliezen van alle collectieve investeringen en duurzaamheid. Robodock is daar, hoe geweldig het festival ook was een voorbeeld van. Toch verlang ik - na het likken van wonden - weer naar pionieren en sociaal ondernemen en het maken van kunst. Ik wil weer vertrouwen opbouwen met collega’s, ambtenarij en politiek, zodat de dingen weer gaan stromen. Het zou mooi zijn als de Radartoren een nieuw baken wordt voor een internationaal netwerk van kunstenaars, vrijdenkers en pioniers. Zodat Amsterdam weer als inventieve en vrije ontmoetingsplek teruggevonden wordt.