ADM Community Noord, de Verademing en het Groene Veld

Op 16 juli werd door wethouder van Doorninck en stadsdeelvoorzitter Berends een aftrap gegeven voor de tijdelijke invulling van het Groene Veld in het kader van de Expeditie Vrije Ruimte. Het Groene Veld is het gebied waar vanaf 1971 de Riool Waterzuivering Amsterdam Noord was gevestigd en dat de laatste vijftien jaar in onbruik was geraakt. Het gebied is 3,5 hectare groot, omvat enkele gebouwen, een drietal markante voormalige watersilo’s en is omringd door een tamelijk ruig bosgebied. Het Groene Veld grenst aan de Slibvelden (ook 3,5 hectare) waar een deel van de ADM-bewoners na de ontruiming in het begin van 2019 neerstreken. Deze groep ADM’ers heeft zich nu verenigd in vereniging de Verademing. De Slibvelden werden middels een gedoogbeschikking voor 2 jaar ter beschikking gesteld aan de ADM community en het terrein had derhalve op 1 november 2020 leeg opgeleverd moeten worden. Gelukkig liep het anders.

Slibvelden: een snelle start
Op de Slibvelden aangekomen ging de hechte community meteen aan de slag. De infrastructuur voor water, elektra en internet werd als eerste aangepakt en gedistribueerd over het gehele terrein. Een grote romney-loods, geschonken door de Nieuw en Meer, werd opgebouwd en ingezet als centrale werkplaats. Een heuse keuken werd gebouwd en de Voku werd geopend. Het A-huis en het P-huis werden neergezet als publieke ruimtes voor muziek, theater, kunst en workshops. In de tussentijd werden de individuele woningen en verblijfsruimtes opgeknapt en leefbaar gemaakt. Vanaf begin 2020 kwam de culturele en maatschappelijke programmering op gang. Corona gooide roet in het culturele eten maar toch was er op de Slibvelden van alles te doen, niet alleen voor eigen vrienden of netwerk, maar ook voor de buurt. Ondanks de grote slagkracht en flexibiliteit van de ADM’ers bleek mid-2020 dat de gemeente niet van zin was de verblijfstermijn op de Slibvelden te verlengen. De ADM Community betoogde dat Stadsdeel Noord op korte termijn géén ontwikkelingsplannen gereed had voor het gebied en er geen enkele reden was om niet te verlengen. Blijkbaar was er meer nodig.

Expeditie Vrije Ruimte
Net voor de zomer 2019 werd de bestuursopdracht Expeditie Vrije Ruimte door B&W goedgekeurd. Er moest gedefinieerd worden wat verstaan wordt onder Vrije Ruimte en hoe die op grond van het coalitieakkoord middels een beleidskader geïmplementeerd kon worden. Inzake het ADM werd één van de trajecten van de bestuursopdracht de invulling van de motie “Duurzame oplossing voor ADM” (november 2018).

Vanaf dat moment heeft de ADM-Community, alsmede een deel van haar netwerk onder de naam “de Amsterdamse Vrijplaatsmakers,” intensief uitgewisseld met het team van de Bestuursopdracht Vrije Ruimte en hen voorzien van kerninformatie over de Vrijplaatscultuur. Er werden visies geschreven over hoe een nieuwe permanente grote vrijplaats er uit zou kunnen zien, en er werden aanbevelingen gegeven over hoe binnen een beleidsmatig kader voor vrije experimentele ruimte daadwerkelijk vrijheid en autonomie gerealiseerd zouden kunnen worden. Het beleidskader voor de Expeditie Vrije Ruimte werd met veel van de door de vrije scene ingebrachte suggesties in begin november 2020 vastgesteld.

Verlenging Slibvelden
Het samenvallen van het protest van de ADM-community en het vormgeven en optuigen van een beleidskader voor het beschermen en ontwikkelen van vrije ruimte in de stad zorgde ervoor dat net voor de deadline van 1 november 2020 een ontruiming van de Slibvelden werd uitgesteld. Het terrein van de voormalige RWZI Noord en de naastgelegen Slibvelden in stadsdeel Noord, samen het Groene Veld, werd het eerste experiment in de Expeditie Vrije Ruimte. De ADM-gemeenschap en de Culturele Stelling van Amsterdam zouden met hun organisatiekracht en creativiteit de tijdelijke invulling van het gebied in de rol van kwartiermaker op zich nemen. Er moest een plan opgesteld worden voor deze tijdelijke invulling waarbij de buurt betrokken zou worden en dat rekening zou houden met de lange-termijn groen-recreatieve ambities voor het Groene Veld van Stadsdeel Noord. Een langer verblijf van de ADM Community op de Slibvelden werd van dat samenwerkingsplan afhankelijk gesteld. Zo gezegd, zo gedaan.

3 Zomers
In de winter van 2020-21 werd het plan “3 Zomers” via participatiebijeenkomsten met de buurt, Stadsdeel Noord en de Expeditie Vrije Ruimte besproken en werd er een klap op gegeven. De “3 Zomers” draagt bij aan het behoud en de versterking van het groene karakter van het gebied, heeft een recreatieve functie en kleinschalige activiteiten en evenementen op het gebied van natuur, recreatie, sport, kunst en cultuur krijgen een plek. Op deze wijze krijgt het gebied openbare toegankelijkheid en een publieke functie voor het stadsdeel en de stad.

De kwartiermakers willen daartoe naast de Slibvelden ook het terrein van de voormalige RWZI Noord in 4 concrete fases in beheer nemen en ontsluiten voor publiek. In samenwerking met de buurt wordt gewerkt aan een gaandeweg groeiende en betekenisvolle culturele en sociaalmaatschappelijke programmering. De uitgebreide netwerken van de Culturele Stelling van Amsterdam en de Verademing worden ingezet en fungeren als aanjager voor zelfinitiatief van onderop. Op 6 juli 2021 werd de “3 Zomers” door het college van B&W goedgekeurd. We gaan gewoon beginnen.

Samenwerking Expeditie Vrije Ruimte & Stadsdeel Noord
Als enige stad in de wereld heeft Amsterdam nu een beleid dat zich richt op het beschermen van bestaande en bedreigde Vrije Ruimte en op het beschikbaar stellen van nieuwe bebouwde en onbebouwde Vrije Ruimte voor Amsterdammers. En daar mag onze hoofdstad trots op zijn. Vrije ruimte is een contradictio in terminis, maar wel noodzakelijk om na te streven. Gelukkig erkent de gemeente dat. Zonder een beschermend beleid verdwijnen de Vrije Ruimtes onherroepelijk en worden alle kwetsbare niet-commerciële activiteiten, voorzieningen en spontane initiatieven in de stad langzaam doodgedrukt. We weten immers dat Vrije Ruimte per definitie op gespannen voet staat met de om zich heen grijpende commercialiteit in de hoofdstad, waarin ruimte hoofzakelijk wordt uitgedrukt in de vorm van verhandelbare vierkante meters.

We zijn dan ook vergenoegd dat de gemeente de daad bij woord voegt en via ons als kwartiermakers deze eerste pilot in het Groene Veld tot stand wil brengen. Daarbij zijn we ons ervan bewust dat we met dit project een rol gaan spelen in de gebiedsontwikkeling en mogelijk bijdragen aan de gentrificatie ervan.
Daar staat tegenover dat wij van meet af aan in de gesprekken met de Expeditie Vrije Ruimte en Stadsdeel Noord als gelijke partner aan tafel zaten. We waren erbij toen plannen werden gemaakt, onderhandelingen werden gevoerd en beslissingen werden genomen.

Mogelijke scenario’s voor het gebruik, de vorm, de omgang en het beheer van het Groene Veld zijn vanuit ieders perspectief de revue gepasseerd en hebben uiteindelijk na vele wekelijkse overleggen tot onderlinge afstemming geleid. Natuurlijk ging niet alles over rozen, maar we zijn blij met het resultaat en staan te popelen om te beginnen. Symbolisch is de sleutel van het Groene Veld aan ons, Vereniging de Verademing, overhandigd. De echte sleutel ontvangen we zodra de onderhandelingen met Gemeentelijk Vastgoed over de huurprijs zijn afgerond.

Tot slot
Met het project de 3 Zomers gaan we op zoek naar vormen van (zelf)organisatie die ruimte laten aan meerstemmigheid, kwetsbaarheid en complexiteit. Dat doen we door plannen te maken met de buurt én ons netwerk die daadwerkelijk leiden tot actief maatschappelijk en cultureel handelen. We grijpen het gegeven vertrouwen aan om tijdens de 3 Zomers ons gezamenlijk werk en leven meer dynamisch te organiseren om zo mede vorm te kunnen geven aan een betere samenleving.

Het ADM was in zijn 21 jaar een knoop- en referentiepunt voor alternatieve, contraculturele artistieke en doe-het-zelf-creativiteit voor de hele stad met een duidelijke invloed in heel Europa. Een plaats waar affiniteit, empathie en verbeelding elkaar ontmoetten en waarin interactieve webs, hubs en netwerken met een culturele autonomie tot stand werden gebracht en onderhouden. Natuurlijk gaan we een groot deel van deze activiteiten en het achterliggende gedachtegoed in het Groene Veld voortzetten. En zodra Corona het toelaat is iedereen welkom bij ons in Amsterdam Noord voor zowel schurende tegencultuur, workshops, jamsessies en een betaalbare maaltijd, alles ingebed in een uitdagende artistieke en sociaalmaatschappelijke flow.