Vrij Beton
Samen in actie voor nieuwe vrijplaatsen, permanent en in collectief eigendom
In januari 2019 ging middels een publieke discussie in het Vrijpaleis dit - toen nog naamloze - project van start. Die avond presenteerde ik (Ivo Schmetz) voor het eerst onze plannen om onder de paraplu van Amsterdam Alternative te gaan strijden voor nieuwe vrije ruimte. We zijn inmiddels twee jaar en vele stappen verder. Vrij Beton is de naam van het project en vanaf vandaag schreeuwen we het van de daken: Sluit je aan bij Amsterdam Alternative en steun Vrij Beton!
Oorsprong
Voor mij persoonlijk begint dit verhaal in het najaar van 1997. Vers afgestudeerd van de kunstacademie ging ik naar Amsterdam, op zoek naar nieuw avontuur. Na lang zoeken vond ik een klein kamertje in Oost. Onderhuur uiteraard, van een gast, die twee maanden na mijn intrek een maand of drie zijn zwarte centjes niet op kwam halen omdat hij in de bak zat. Een paar maanden later kwam ik in contact met een jongen die vroeg of ik mee wilde helpen het nabij gelegen Anna en Maria paviljoen van het OLVG ziekenhuis te kraken. Ik had geen ervaring maar mijn enthousiasme was groot. 7 Juni 1998 werd de dag waarop de koevoet tussen de deur ging. Plotsklaps hadden we een zee aan ruimte tot onze beschikking. Een afgeragd gebouw dat we vulden met woonruimtes, ateliers, veganistische keuken, expositieruimte, vluchtelingen opvang en een illegale maar razend populaire club. Een onvergetelijke tijd! In het najaar van 1999 werd het avontuur na dik een jaar helaas afgebroken: ontruiming!
De ontruiming was echter niet einde verhaal want op zondag 14 november 1999 breken we met een grote groep (deels dezelfde) mensen de deur open van de oude film academie op de Overtoom. Het begin van de OT301. Het pand is ideaal om datgene waar we in het OLVG aan waren begonnen voort te zetten. Een nieuwe energie stroomt meteen door de koude gangen en verlaten ruimtes van het pand. Als na een paar weken blijkt dat we voorlopig kunnen blijven gaan de handen uit de mouwen. Naast publieke ruimtes zoals een concertzaal, bioscoop en veganistische keuken komen er woon- en werkruimtes voor kunstenaars, muzikanten en andere vrijbuiters. In 2006 lukt het ons om - na lange onderhandelingen - het pand van de gemeente te kopen. Vanaf dat moment zijn wij (Vereniging EHBK) de eigenaar. Collectief eigendom! Samen zijn we verantwoordelijk, samen zijn we de baas. Aan een lange periode van onzekerheid komt een einde. De OT301 gaat nooit meer weg. Onze inzet en doorzettingsvermogen is beloond.
Amsterdam Alternative
In 2015 kom ik op een aantal bijeenkomsten met vertegenwoordigers van andere vrijplaatsen. De inzet van de bijeenkomsten is het aanwakkeren van meer solidariteit tussen de initiatieven, en het delen van kennis en ervaring. Na een aantal vergaderingen wordt het idee voor een collectief project geboren. We richten samen de vereniging Amsterdam Alternative op en beginnen vol goede moed aan onze eerste gratis krant. Een gezamenlijk medium om onze programma’s te promoten, maar belangrijker nog, om de stem van ‘vrij’ Amsterdam te versterken middels artikelen over huisvesting, cultuurbeleid, klimaat, activisme, vrijplaatsen, muziek, gender, politiek en andere voor ons relevante onderwerpen.
Inmiddels zijn we zes jaar verder en is Amsterdam Alternative meer dan een gratis tweemaandelijkse krant. We organiseren events, discussie avonden, een leesgroep en zijn net van start gegaan met de AA Academy en het collectief eigendom project Vrij Beton. Het collectief van vrijwilligers groeit en wordt steeds sterker. Meer mensen, meer goede ideeën, meer energie. Er ontstaat een nieuwe collectieve kracht. Een beweging die we gaan gebruiken om nieuwe vrije ruimte te realiseren. Ruimte voor experimenten en afwijkende concepten die niet passen in het huidige commerciële circuit, omdat ze niet worden gedreven door het maken van winst.
Noodzaak
Sinds 2010 is kraken verboden en wordt vrije ruimte, indien mogelijk opgedoekt voor hotels of nutteloze leegstand. We moeten het doen met de overgebleven parels uit vervlogen tijden. Niks mis met die panden - in tegendeel - maar er is ook behoefte aan nieuwe panden en nieuwe initiatieven. De door de gemeente mogelijk gemaakte broedplaatsen zijn niet genoeg. Dat zijn prima plekken voor kunstenaars/creatieven die op zoek zijn naar betaalbare individuele werkruimte maar een broedplaats heeft niks te maken met vrije ruimte of collectief eigendom. Het broedplaatsenbeleid is vaak gemeentelijk gereedschap om het gentrificatie proces te versnellen. In het coalitie akkoord van ons huidige zogenaamd zeer linkse stadsbestuur wordt geschreven dat Amsterdam uniek is vanwege haar lange traditie van tegencultuur en dat daarom de rafelranden beschermd moeten worden. Een mooi omschreven belofte maar helaas zijn het loze woorden. Zelfs het onlangs gepubliceerde document genaamd ‘Expeditie vrije ruimte’ biedt weinig hoop op een visie voor de lange termijn. Doekjes voor het bloeden. Amsterdam heeft haar pijlen gericht op de creatieve industrie. Juist, industrie. Er zit niet meer in de koker der ideeën dan ondernemen, ondernemen, ondernemen. Onze stad is een plek waar het geld regeert. De rafelrand is een verloren zaak. Tenzij wij zelf gehoor geven aan de noodzaak om te strijden voor vrije ruimte.
Geen verbod maar verplichting
Wat ik heb meegemaakt was fantastisch en heeft me gevormd. Eerst het OLVG, daarna de OT301 maar ook vele avonturen in Pakhuis Afrika, ADM, Entrepotdok, Repetitiehuis en vele andere toffe kraakpanden waar events en bijeenkomsten werden georganiseerd. ‘Vrij Beton’ lijkt in veel opzichten op het gedachtengoed van de panden die zijn voortgekomen uit de kraakscene. Het is echter belangrijk om te beseffen dat ons initiatief niet louter een vervanging is van datgene wat officieel niet meer mag. De wereld en de wet zijn veranderd, dat moeten we accepteren, verandering is onvermijdelijk en niet louter negatief. Maar we hoeven ons niet neer te leggen bij elke beslissing van bovenaf. Persoonlijk zou ik zelfs willen pleiten voor het tegenover gestelde van een kraakverbod. Yes, een verplichting om tussen je 18e en 23e minimaal één jaar in een kraakpand of vrijplaats te wonen. Klinkt absurd misschien, zeker in de oren van mensen die een negatief beeld van krakers hebben, maar ik ben ervan overtuigd dat er in dat jaar een hoop lessen worden geleerd. Het opzetten van een horizontale, democratische organisatiestructuur, taakverdeling, samen publieke events organiseren (buurtfunctie), samen je pand onderhouden en/of klaarmaken voor gebruik, zonder een groot beschikbaar budget wordt je creatief, leren luisteren naar elkaar, niet op winst gericht maar op je passie. En last but not least: het leven zonder luxe, tevreden zijn met weinig. Leerzame ervaringen voor iedereen! Omdat de kraakplicht waarschijnlijk nog een hele tijd op zich zal laten wachten steunt Amsterdam Alternative projecten als Bajesdorp en de Nieuwe Meent en zet ik me nu in voor Vrij Beton. Niet exact hetzelfde maar wellicht komen we tot een mooie nieuwe vorm waaraan wijzelf en onze kinderen nog veel plezier kunnen beleven.
Actie
Laten we wel duidelijk zijn. Amsterdam Alternative (en Vrij Beton) is geen anti beweging. We zijn een pro beweging. Pro diversiteit, pro inclusiviteit, pro vrijheid, pro solidariteit, pro klimaat en ga zo maar door. Alles vóór een wenselijke toekomst voor iedereen. Vrij Beton = vastgoed in Amsterdam uit de wurggreep van het neoliberale systeem bevrijden. Ruimte voor vrijplaatsen en de alternatieve scene van de toekomst. Waar niet kunst en cultuur de hoofdmoot zijn, maar ook sociale, politieke en maatschappelijke activiteiten een plek hebben. Plekken waarin het avontuur van zelfbestuur, zelfbeheer, niet op winst gericht zijn, we samen werken, luisteren naar elkaar en het leven zonder luxe op een 21ste eeuwse manier kunnen vorm geven. Amsterdam moet onverwachte mogelijkheden bieden aan iedereen, niet slechts aan beginnende culturele ondernemers op weg naar succes. En precies om deze redenen moeten we niet wachten op de gemeente maar het zelf doen. En zelf doen betekent ook zelf (als collectief) de vruchten ervan plukken. Alleen op die manier kunnen de huidige en toekomstige generaties de ruimte krijgen om te ervaren dat dingen die niet lijken te kunnen misschien tóch mogelijk zijn.
Geïnteresseerd / meehelpen / doneren / lid worden / meer info?
www.amsterdamalternative.nl/join
vrijbeton(at)amsterdamalternative.nl