Use the buttons to browse through the AA articles archive or to find out more about the newspaper and distribution.
16/1/2020 / Issue #028 / Text: Jan Geurtsen

Autonoom Vastgoed

Vastgoed hoort autonoom te zijn, het hoort van niemand te zijn. Eigendom van vastgoed leidt tot machtsposities voor de enkeling en de hoofdprijs betalen voor alle anderen.
Dat is ook de reden dat autonomie vaak zijn toevlucht zoekt tot kraken en het lastig is om het gezamenlijk kopen van vastgoed goed te organiseren.

Vastgoed kopen voor jezelf is door de banken, de hypotheekrenteaftrek en andere formules vooral gericht op het traditionele huishouden. Als je collectief vastgoed wil kopen volgens de regeltjes kom je vele barrieres tegen.

Er zijn genoeg voorbeelden van collectief vastgoed in Amsterdam. Met Nieuwland als een recent voorbeeld, en anderen zoals de OT301 uit een wat verder verleden. Was vroeger dan alles beter? Niet per se, want er zijn veel gelegaliseerde panden uit het verleden uit beeld verdwenen. Daar bleek de gekozen constructie niet toekomstbestendig en heeft het individuele belang het collectieve overgenomen.

De waarde van vastgoed stijgt meestal. Hoe voorkom je dat de bewoners in de verleiding komen om te verkopen of de huur te verlagen? Hoe zorg je ervoor dat je er na afbetaling van de hypotheek een volgend pand aangekocht kan worden?

Overigens, wie zou een autonoom vastgoedproject geld lenen of geven als ze later niet bereid is hetzelfde terug te doen voor de volgende generatie?  In het Engels noemen ze dit: “paying it forward”.
Uit de gedachte dat er collectief vastgoed moet zijn, zou moeten volgen dat er ook collectief kapitaal is. Solidair geld van anderen is nodig om nieuw collectief vastgoed toe te voegen.

Het ligt misschien niet voor de hand als je de details van de rekensommetjes niet kent maar onze logica is vrij eenvoudig.
Wonen wordt elk jaar duurder, en tegelijkertijd stijgt de winst van de huisbaas en banken. Daar klopt iets niet, toch? Dus, als het lukt om de huisbaas en op termijn ook de bank opzij te zetten, dan houd je geld over.

De uitdaging is om dit overschot, dit in potentie collectieve kapitaal te neutraliseren. En daarom zijn een aantal Amsterdamse collectieven de afgelopen jaren uitgekomen bij het in Duitsland actieve Mietshauser Syndikat en hun huisbankier de GLS Bank. Zo is bijvoorbeeld Nieuwland gefinancieerd door de GLS Bank omdat geen een Nederlandse bank dat wilde of kon. En straks zullen ook Bajesdorp en de Nieuwe Meent volgen.

Even een stapje terug: de Amsterdamse traditie van collectief vastgoed was vaak gebaseerd op het model van een vereniging met een stichting. Het vastgoed in eigendom van een stichting (met wat ‘ouwe lullen’ in het bestuur) en de bewoners regelen dmv hun vereniging zelf de dagelijkse zaken. De stichting op afstand was er om te voorkomen dat de bewoners het pand ten gelde zouden maken. Dit model werkt op zich prima bij de Vrankrijk en de Plantagedok.

Dat de ‘ouwe lullen’ optie niet risicoloos is werd onlangs bewezen bij de situatie van de camping in Appelscha. Daar dreigde de stichting de camping te verkopen. De vereniging van kampeerders moest onder druk de camping toen terugkopen van de stichting.

Het kapitaalgevaar is ook de reden dat Nieuwland niet in het bezit is gekomen van Nieuwland zelf maar eigendom is van Woningbouwvereniging Soweto. Van deze vereniging zijn niet alleen de bewoners van Nieuwland lid, maar ook anderen. Dat zorgt er voor dat de bewoners hun eigen pand niet kunnen verkopen, maar ook dat de ‘ouwe lullen’ niet zo maar het pand kunnen verkopen.

Zo’n woningbouwvereniging lijkt een beetje op een huisbaas, en dat was voor Bajesdorp de reden om samen te gaan werken met Vrijcoop (een spinoff van Soweto). Hier wordt een constructie gebruikt waar de gezamenlijk opgerichte vereniging waarvan beiden de enige twee leden zijn de eigenaar is.

Dit model wordt in Duitsland door het Mietshauser Syndikat al decennialang gebruikt en groeit nog steeds. Vrijcoop is de Nederlandse tak, en niet alleen Bajesdorp gebruikt dit model, maar ook het Ecodorp in Boekel.

Wil je meevechten voor autonoom vastgoed?
Binnenkort wordt er een studietour langs Amsterdamse panden die collectief vastgoed hebben of willen geörganiseerd.
Meld je aan via: tour@vrijcoop.org

Ook zal er een workshop zijn tijdens het 2D.h5 festival in Utrecht, voor dag en tijd zie: 2dh5.nl

Meer info:
Amsterdam Alternative is ook bezig met het organiseren van collectief eigendom.
Amsterdam Alternative Collectief Eigendom: amsterdamalternative.nl/collective-ownership
Soweto: soweto.nl
Mietshauser Syndikat: syndikat.org
Vrijcoop: vrijcoop.org
Bajesdorp: bajesdorp.nl

 

Photo: Marian Miczka