De kracht van ‘bottom-up’ ontketent een revolutie in wonen

Marktgestuurd woonbeleid heeft ons de laatste decennia een enorme wooncrisis ingestort. Dat besef is ondertussen gemeengoed, ook in politiek Den Haag. Toch wordt er veel hoop voor de oplossing gevestigd op het top-down bouwen van woningen door marktpartijen. 

Maar het is gek om verandering te verwachten, als je meer van hetzelfde bouwt. Daarom is het tijd voor een radicaal andere aanpak: geef de ruimte aan mensen die gezamenlijk, bottom-up, hun eigen woningen willen ontwikkelen. 

Woningen voor mensen, niet voor winst
Bewoners die hun eigen woningen vormgeven, doen dat vanuit het idee: hoe willen wij wonen? In plaats van: hoe kunnen we er goed aan verdienen? Woningen voor mensen dus, niet voor winst. Bottom-up initiatieven leiden niet alleen tot passende en betaalbare woningen, ze zorgen ook voor duurzame woningen in betrokken gemeenschappen. Zo komen verschillende maatschappelijke uitdagingen samen in één oplossing.  

Maar, om meer collectieve zelfbouw mogelijk te maken, moet het veel makkelijker worden en meer plek krijgen. Letterlijk. Dit vraagt om een ontmoetingsplek voor de beweging, waar samen bouwen en wonen toegankelijker wordt gemaakt. Met dat doel wordt het platform Crowdbuilding.nl gelanceerd.

CrowdBuilding wil een eerlijk, duurzaam en sociaal alternatief voor de woningmarkt bieden, door collectieve bottom-up woonprojecten te stimuleren. 

CrowdBuilding
Op CrowdBuilding komt de beweging van collectieve zelfbouwers samen; ze kunnen hier hun toekomstige buren, bestaande wooninitiatieven, plekken en professionele begeleiding vinden. Hoe meer mensen zich aansluiten, hoe sterker de beweging staat om bijvoorbeeld locaties en middelen te vinden voor wooninitiatieven. CrowdBuilding wil een eerlijk, duurzaam en sociaal alternatief voor de woningmarkt bieden, door collectieve bottom-up woonprojecten te stimuleren. 

Volgens de nieuwe coalitie staan we voor een jaarlijkse bouwopgave van 100.000 woningen. CrowdBuilding roept op om tien procent daarvan in handen te brengen van de toekomstige bewoners zelf. Met hen wil CrowdBuilding het mogelijk maken om in tien jaar 100.000 collectieve woningen te bouwen. 

Partners die zich hebben aangesloten bij deze missie zijn o.a. Cooplink, de Derde Bouwstroom en de coöperatieve Rabobank. Zij trekken samen op voor een verbonden beweging van collectief en coöperatief bouwen en wonen. 

Om de missie van CrowdBuilding te waarborgen is het initiatief steward-owned; dat betekent dat de koers bepaald wordt door stewards van de missie, in plaats van door aandeelhouders. Niet de winst, maar de missie staat voorop. 

‘Bottom-up’ borrelt het
Mensen ervaren zelf in hun dagelijks leven wat er mis gaat en wat voor oplossingen bij hen zouden aansluiten. De uitdaging is om die geluiden te vertalen naar invloed. De Woonprotesten laten zien dat, als je de krachten bundelt, je invloed hebt op verandering.

Enkele jaren terug was bijvoorbeeld ‘wonen is een recht’, nog een protestleus. Ondertussen is het omarmd door politieke verkiezingsprogramma’s. De minister van Volkshuisvesting was een geest uit het verleden, nu is het weer een openstaande vacature in Den Haag. Het is maar de vraag of dit ook gebeurd was zonder de massa’s mensen die deze veranderingen opeisten. 

Naast protest, borrelt het bottom-up ook van de ideeën hoe ‘woningen voor mensen, niet voor winst’ eruit kunnen zien. En die ideeën zijn hoopgevend. Denk aan de groeiende beweging van wooncoöperaties die woningen in collectief eigendom ontwikkelen. Zij vormen een interessant alternatief voor het privébezit van woningen, wat samenhangt met de groeiende ongelijkheid in de samenleving. 

Wooncoöperaties
Bij een wooncoöperatie zijn de bewoners collectief ontwerper en eigenaar van hun hele wooncomplex. Dankzij het collectieve eigendom zijn de huren beschermd tegen marktwerking en blijven deze altijd betaalbaar voor de leden. Het gebrek aan winstmotief geeft ruimte aan hoge duurzaamheidsambities en sociale idealen. 

Voorbeelden van wooncoöperaties die zijn aangesloten bij CrowdBuilding zijn de De Torteltuin en Stroom. De Torteltuin en Stroom hebben beide een locatie en het grootste deel van de financiering rond. Het laatste zetje wordt nu via een obligatiecampagne binnengehaald: ook jij kunt een obligatie kopen. Door hen te steunen, maak je wonen zonder winstmotief mogelijk en help je de hele beweging van wooncoöporaties verder.

Verschillende Amsterdamse wooncoöperaties bereiden samen de oprichting van een Solidariteitsfonds voor.

Verschillende Amsterdamse wooncoöperaties bereiden samen de oprichting van een Solidariteitsfonds voor. Hiermee hopen ze in de toekomst startende wooncoöperaties te kunnen helpen om hun financiering rond te krijgen. Dit is nu nog een uitdaging, wat het starten van een wooncoöperatie minder inclusief maakt. De bestaande wooncoöperaties hebben het plan om op termijn een deel van de huurinkomsten in zo’n Solidariteitsfonds te investeren. Zonder de drang voor individuele winst, ontstaat er ruimte voor collectieve meerwaarde. 

Naast de wooncoöperaties staan er op CrowdBuilding ook projecten die bijvoorbeeld een Community Land Trust (CLT) willen starten; waarbij grond beheerd wordt door de gemeenschap. Ook zijn er projecten in Mede Opdrachtgeverschap (MO) en Collectief Particulier Opdrachtgeverschap te vinden (CPO). Alhoewel zij niet het collectieve eigendom van de wooncoöperaties hebben, is het voor velen al een eerste stap in het meer denken, doen en leven als collectief. 

Waar ging het ook alweer mis?
Sinds de jaren ‘80 is er een trend in woonbeleid ontstaan waarin privébezit van een koopwoning het hoogste goed werd, en een brede en toegankelijke volkshuisvesting steeds meer het onderspit delfde. 

Onder de Kabinetten Rutte is de omslag naar wonen als markt in een stroomversnelling gezet. Het ministerie van Volkshuisvesting werd afgeschaft (2010), de sociale huursector kreeg wettelijke inkomensgrenzen (2011), sociale huur werd extra belast met de verhuurderheffing (2013), de jubelton werd ingevoerd (2013) en reguliere tijdelijke huurcontracten werden mogelijk (2016). Om maar een paar beleidsmaatregelen te noemen die het woonrecht ondermijnden en de woning als investering stimuleerden.

Een deel van deze maatregelen is of wordt nu teruggeschroefd. Maar er is meer nodig voor duurzame verandering. Dat vraagt om een verschuiving van top-down naar bottom-up, van winst naar waarde, en van het individu naar het collectief.

Sluit je aan!
CrowdBuilding en haar partners willen een verbindende rol spelen in de opkomende beweging die collectieve zelfbouw en collectief wonen mogelijk maakt. Zoek je een woning, weet je een mogelijke bouwlocatie of ben je een wooninitiatief gestart? Sluit je aan bij CrowdBuilding.nl en bouw je ultieme woonplek samen.